Ernst Leyden

(Rotterdam 1892-1969 Montfort-l’Amaury)

Ernst Leyden was tijdens zijn leven zeer succesvol, maar raakte na zijn overlijden bij het grote publiek meer in de vergetelheid. Hij reisde veel en woonde onder meer in Portugal, Londen en Parijs. Hij kwam was bevriend met kunstenaars als Dali, Chagall, Brecht en Rivera. Tussen 1919 en 1939 had Ernst Leyden zijn atelier aan huis (‘De Hooge Wilgen’), te Loosdrecht, waar Jan Sluijters regelmatig op bezoek kwam om te schilderen. In 1940 vluchtte Leyden samen met zijn vrouw, kunstenares Karin Kluth, naar de Verenigde Staten. Hier maakte hij voornamelijk abstracte composities en collages.

Ernst Leyden en De Hooge Wilgen
“Karin en Ernst Leyden zijn door een ramp getroffen. Zaterdag jl. zou er een tentoonstelling van hun werk geopend worden te Londen; de stukken stonden in het huis van een vriend; er is brand gekomen en twaalf schilderijen werden een prooi der vlammen. Juist hun laatste werk, dat wat zij dezen winter in Partugal maakten en waarmee zij reeds veel succes hadden, is verbrand. Niets was verzekerd. [...] Het is voor den schilder een zware slag. “Deze, die nu verbranddde,” schreef Leyden uit Londen, “waren de eerste schilderijen, waar ik gelukkig mee was, dat ik ze had gemaakt.”

Dat schreef het Vaderland in 1935. Een maand eerder exposeerden de Leyden het Portugese werk in Pulchri. Jos. de Gruyter schreef toen over een in Portugal gemaakt portret van Leydens vrouw Karin: “In het donker, Greco-achtig vrouwenportret treft de opzet, de bedrevenheid, het effect. [...] Een boeiend schildrij, wondermooi in de kleur van  het fond. {..} ook dit portret verdient een ereplaats instee van in een hoek te zijn gehangen.”

Ditzelfde portret is een van de twee schilderijen die bij de Londense brand werd gespaard, omdat het toevallig in een galerie in Londen tentoongesteld was. Het bevindt zich nu in de Tate-gallery te Londen. Niet alleen het Tate heeft werk van werk van deze internationaal bekende Nederlandse kunstenaar, maar ook het Museé d’Art Moderne te Prijs en het Guggenheim te New York, en in ons land onder andere het Boijmans Rotterdam en het Gemeentemuseum Den Haag.

Ernst Leyden vormde met zijn vrouw Karin Kluth een van de meest bekende en bereisde kunstenaarsparen van het interbellum. Ze reisden de wereld rond en ontmoetten vele beroemdheden van hun tijd, van Charles Chaplin tot Frida Kahlo en Diego Rivera, Van Picasso tot  Bertold Brecht. Ernst was een aantrekkelijke macho-achtige man, naar het schijnt. Karin Kluth, zijn echtgenote was al even aantrekkelijk. Ze ontmoetten elkaar in Italië, waar ze in 1932 trouwden.

Leyden werd geboren in 1892 te Rotterdam. Daar bezocht hij de kunstacademie, maar in 1912 ging hij naar Berlijn en een jaar later naar Londen, en vervolgens naar Brussel. De internationale oriëntatie zat er dus al vroeg in. In 1916 vestigt hij zich in Laren, waar hij vriendschap sluit met Piet Mondriaan en Theo van Doesburg. Vervolgens verkast hij naar Urk, maar maakt tussendoor zeer veel reizen naar tal van landen, waaronder Noord Afrika. In 1923 krijgt hij een koninklijke prijs, met het geld waarvan hij zich een atelier in Parijs kan veroorloven. In 1939 vlucht hij met Karin en hun zoontje naar de Verenigde Staten, met name naar Californië. Hij verandert zijjn naam in Van Leyden. In Amerika maakt hij vele society-portretten, en, samen met Karin, muurschilderingen en glas-in-lood ramen. In de jaren vijftig gaat hij een soort abstracte collages maken die in Amerika  behoorlijk succes hebben, en vanaf de late jaren vijftig vindt hij aansluiting bij de Amerikaanse abstracte expressionisme en met name ook bij het publiek dat deze werken koopt.

In 1921 ontwerpt Leyden, met behulp van architecten Eibink en Snellebrand, een atelierwoning voor zichzelf aan de Loosdrechtse plassen. Aan de Loosdrechtse dijk verrijst de Hoge Wilgen, een merkwaardig rietgekapt huis met een overhangend atelierdeel dat steunt op houten palen. Op het schilderij dat hier is afgebeeld is het uitzicht te zien vanuit het atelier. Het is tekenend voor de rusteloze kunstenaar dat hij dit huis al weer korte tijd later voor Parijs verruilt, althans gedeeltelijk, want periodiek verblijft hij nog af en toe in Loosdrecht.

Het vele reizen heeft er voor gezorgd dat de carrière van beide Leydens wat versnipperd is geraakt. Zijn naam was in Nederland gevestigd, maar na de oorlog werd er weinig meer van de schilder vernomen, tot recent weer een aantal overzichtexposities, onder andere in Gorcum en de Kunsthal, zijn gemaakt. Recentelijke konden we het werk van Karin en Ernst nog zien op de tentoonstelling Liefde! Kunst! Passie! Kunstenaarsechtparen in het Gemeentemuseum in Den Haag.

Dit artikel verscheen in het Studi0 2000 magazine 2011/4.