Albert Klijn

(Amsterdam 1895-1980)

Opgeheven natuur

‘Kunst is niet het weergeven van een positieve werkelijkheid, maar het zoeken naar de ideële waarheid.’ De graficus en schilder Albert Klijn refereerde aan deze woorden van de schrijver Nico van Suchtelen toen hij zijn gedachten over kunst en esthetiek op papier zette. Hij heeft lang gezocht en geëxperimenteerd voordat hij zijn zeer persoonlijke vorm vond om uitdrukking te geven aan deze ‘ideële waarheid’. In samenwerking met de Albert Klijn Stichting bereidt Kunsthandel Studio 2000 een tentoonstelling en monografie voor over de boeiende Nederlandse kunstenaar Albert Klijn.

Albert Klijn, geboren in Amsterdam op 5 april 1895, groeide op in een kunstzinnige omgeving. Vader Henricus Klijn (1855-1916) was tekenaar en lithograaf. Hij leerde zijn zoons Albert en de drie jaar oudere Willem (1892-1961) al vroeg naar kunst te kijken en hij wees hen op de waarde van toegepaste kunst en verantwoorde vormgeving. Dat alles had een grote aantrekkingskracht op de jonge Albert Klijn. Na de lagere school volgde hij drie jaar lang de avondopleiding aan de Tekenschool voor Kunstambachten in Amsterdam, overdag werkte hij op het atelier van zijn vader. Hij zette zijn opleiding voort aan de Quellinusschool, eveneens in Amsterdam.

Onder invloed van de aandacht voor de toegepaste kunsten binnen de Jugendstil kwam het zwaartepunt van Klijns grafisch werk te liggen in de jaren twintig en dertig. Voor een zeer belangrijk deel uitte zich dat in opdrachten voor de gemeente Amsterdam. Het boek Amsterdam gaf het voorbeeld van Peter van Dam en Philip van Praag, geeft een interessante kijk op wat er in die jaren door de hoofdstad aan opdrachten werd verleend aan grafische kunstenaars en wat die ontwerpers tot stand brachten. Het niveau lag hoog. Met Fré Cohen (1903-1943) en Johan Briedé (1885-1980) behoort Albert Klijn tot de meest getalenteerden die in deze periode gemeentelijke opdrachten uitvoerden.

Klijns ontwerpen zijn helder, evenwichtig, functioneel, sierlijk en als het zo uitkomt feestelijk. Van zijn hand zijn in die jaren vele brochures, affiches, kalenders, vignetten en programmaboekjes verschenen. Ook heeft hij reeksen prachtige variaties gemaakt van het stadswapen van Amsterdam. Zijn series obligaties bezitten vernuftige, geometrische patronen die de waardepapieren een aantrekkelijk aanzien gaven en ze tevens beschermden tegen vervalsing. Voor de Gemeentegiro ontwierp hij in 1929 het logo dat een halve eeuw – totdat de Gemeentegiro opging in de Postgiro – in gebruik is gebleven.

Vrij werk

Het kan niet anders of Albert Klijn heeft de revolutionaire ontwikkeling van zijn tijd van nabij gevolgd. En hij heeft er zich door laten inspireren. Zo bleek hij niet ongevoelig voor het symbolisme. Daarbij lijkt Klijn te zijn beïnvloed door Jan Toorop (1858-1928). Zijn lijnenspel, hoewel minder zwierig, verraadt de invloed van de Jugendstil. Zijn schilderijen en tekeningen uit de jaren twintig, begin jaren dertig zijn sterk wisselend van stijl en karakter. Naast impressionistische bloemstukken in pastel en gouache zijn er werken in gemengde techniek, stillevens bijvoorbeeld, waarin hij zich heeft overgegeven aan een onvervalst kubisme en andere stromingen. Halverwege de jaren dertig ontstonden vele magisch realistische schilderijen. Zijn werken werden door zijn palet, thematiek en techniek meer dan eens vergeleken met die van Raoul Hynckes (1893-1973). Na de oorlog nam Albert Klijn het gedachtengoed van de Cobra-beweging niet over, ook al experimenteerde hij, net als veel van zijn tijdgenoten, met materialen, vormen, en kleuren. Zijn abstracte schilderijen uit de jaren vijftig kunnen gezien worden als een opmaat voor het werk dat hij de laatste twintig jaar van zijn leven maakte. Nadat hij gedurende vele jaren de invloeden van zeer uiteenlopende stromingen had ondergaan, heeft hij omstreeks 1960 zijn definitieve en zeer persoonlijke uitdrukkingsvormen gevonden. Zijn eigen stijl, die hij tot zijn dood trouw zou blijven. Hij schilderde meer en meer met acryl. Het figuratieve element verdween uit zijn werk, zijn heldere en primaire kleuren maakten in veel schilderijen plaats voor gedempte, vaak aardse tonen. Zijn abstracties zijn grillig, verrassend, raadselachtig soms. Maar niet toevallig. Ze komen niet voort uit de grillen van het moment, maar uit de natuur. Daarin is Albert Klijn consequent gebleven: ook als abstract expressionist zocht hij uitdrukking te geven aan wat hem raakte in natuurlijke motieven en vormen. Hij bleef zijn werk zien als ‘opgeheven natuur’. Vele abstracte werken uit die laatste twintig jaar dragen titels die daarnaar verwijzen, zoals Natuurkracht, Natuurgebeuren en Oervormen, of Branding, Stukje bosgrond en Rusteloze aarde.

Ook heeft hij de lijn vanuit het magisch realisme doorgetrokken. In die zin dat hij het magische element – voor Albert Klijn in de natuur zo sterk aanwezig – tot uitdrukking heeft willen brengen in de ‘realiteit’ van de abstractie. ‘De magisch realisten zijn stil blijven staan, ik ben verder gegaan,’ zei Klijn tegen vrienden. Als ze hem vroegen of hij zichzelf tot de abstract expressionisten rekende, zei hij: ‘Nee, ik noem het magisch expressionisme.’

• Naam: Albert Klijn
• Geboren 1895
• Overleden 1981
• Schilder.